Koło nr 40 Biały Dunajec im. Andrzeja Skupnia Florka

     Biały Dunajec leży na Pogórzu Spisko – Gubałowskim, stanowiącym asymetryczny pas wzniesień pomiędzy Obniżeniem Podtatrzańskim a Kotliną Orawsko – Nowotarską. W skład gminy wchodzą wsie: Biały Dunajec, Gliczarów Górny, Leszczyny i Sierockie. Początki wsi Biały Dunajec sięgają XVI stulecia. Najdawniejsza historyczna wzmianka o Białym Dunajcu pochodzi z 1564 roku, kiedy to lustratorzy dóbr królewskich wymienili tę osadę jako nową, w której było 6 kmieci. Akt lokacyjny Białego Dunajca został wystawiony 23 lutego 1570 roku. Zarządcą wsi – osadzonej na prawie niemieckim – został Jerzy Pawlik, który był też pierwszym sołtysem. Po nim funkcję tę pełnili jego potomkowie, z biegiem czasu, licznie osadzany, rozgałęziony ród Pawlików zmienił nazwisko na szlachecko brzmiące Pawlikowscy, do którego przydawano przydomki. Stąd też wywodzili się ludzie, którzy na przestrzeni wieków mieli ogromny wpływ na rozwój kultury, gospodarki czy też polityki regionu, a nawet kraju. Byli to m.in.: Stanisław Pawlikowski – poseł parlamentu austriackiego, ks. Ferdynand Pawlikowski – arcybiskup, ks. Kajetan Pawlikowski – proboszcz w Limanowej, ks. Jan Stachowicz – proboszcz w Tyńcu, Tomasz Buła – profesor gimnazjum w Nowym Targu, Andrzej Galica – generał WP, twórca Strzelców Podhalańskich, Władysław Stachowiec – sędzia, Andrzej Cachro – naczelnik Urzędu Pocztowego, Andrzej Skupień Florek – poeta, literat, Antoni Zachemski – wybitny ideolog, działacz, publicysta, poeta. Jak widać już w zamierzchłych czasach białodunajczanie dbali o wykształcenie swych synów, co nie znaczy, że w dzisiejszych czasach nie ma ludzi zasłużonych dla wsi, regionu czy też kraju. Ta ziemia wydała wielu znakomitych ludzi i twórców, którzy również żyją w Polsce lub poza granicami kraju.
Obecnie we wsi odbywa się wiele imprez kulturalnych, takich jak: Przegląd Młodych Gawędziarzy i Recytatorów, Parada Gazdowska, Podhalańskie Zawody w Powożeniu, Wybory Najśwarniejszej Górolecki czy Święto Pstrąga.
Przypuszczać należy, że początki emigracji ze wsi sięgają końca XIX wieku. Nasilanie się emigracji miało różne swoje okresy, a największa emigracja przypadła na koniec lat siedemdziesiątych XX wieku, a w szczególności na lata osiemdziesiąte. Wtedy też powstało przy Związku Podhalan Koło Biały Dunajec im. Andrzeja Skupnia – Florka nr 40. Zostało ono oficjalnie przyjęte w szeregi Związku Podhalan 12 września 1980 r.


W skład pierwszego zarządu weszły następujące osoby: prezes Stanisław Dzierżęga – Gubała, wiceprezesi Stanisława Orawiec i Stanisław Gil, sekretarz finansowy Józef Rzadkosz, sekretarz protokołowy Maria Pawlikowska, skarbnik Maria Waliczek, chorąży Józef Gil – Derma, dyrektor do Zarządu Głównego Stanisław Gawlak Kubior, komisja rewizyjna: Władysław Waliczek, Maria Pawlikowska – Lichaj, Władysław Komperda.
Pierwszą zabawę taneczną koło zorganizowało już 27 września 1980 roku w „Columbia Hall”. W tym samym roku odbył się Wielki Bal Sylwestrowy. Obydwie imprezy okazały się dużym sukcesem i dały początek wielu akcjom pomocy finansowej dla rodzinnej wsi i okolicznych wiosek. Członkowie, jak i sam zarząd, od samego początku są bardzo aktywną grupą działaczy związkowych. Z inicjatywy prezesa Dzierżęgi został powołany w 1984 r. Komitet Funduszu Stypendialnego, który działa do dzisiaj i wspomaga młodzież podhalańską studiującą na różnych uczelniach a działającą w naszej organizacji. Stanisław Dzierżęga – Gubała pełnił również funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego w latach 1987 – 1990. W 1998 r. został wybrany jako delegat do Kongresu Polonii Amerykańskiej na stan Illinois, zaś w 1990 r. objął stanowisko prezesa ZPPA i funkcje tę sprawował do sierpnia 1992 r., kiedy to nastąpił kryzys w organizacji i musiał ustąpić z tego stanowiska. W związku z tymi wydarzeniami w 1992 zrezygnował jednocześnie z pełnienia funkcji prezesa koła i nowym prezesem został wiceprezes Stanisław Gil. Stanisław Gil jest również wieloletnim chorążym Związku Podhalan. Od 2002 r. pełni funkcję marszałka Zarządu Głównego ZPPA, a funkcję prezesa Koła pełnił w latach 1992 – 1993. W Zarządzie Głównym przez wiele lat zasiadał Andrzej Gędłek, który pełnił funkcję dyrektora do zarządu w latach 1982 – 1990 i od 1993 do dzisiaj. Kierownik przy Zarządzie Głównym w latach 1984 – 1992. Współtwórca i wieloletni organizator Festiwalu „Na Góralską Nutę” oraz Wyboru Królowej ZP. W 1987 pomysłodawca założenia radia Związku Podhalan i przez ponad 5 lat pełniący rolę współautora i anonsera programu. W 1993 r. Andrzej Gędłek obejmuje stanowisko sekretarza generalnego ZPPA i funkcję tę pełni do 1996 r., by na XXIII Sejmie Związkowym objąć funkcję wiceprezesa Związku Podhalan w Północnej Ameryce, którą pełni do września 1999 r. Na XXIV Sejmie ponownie przyjmuje funkcję I wiceprezesa i rezygnuje z niej w trzy miesiące później ze względu na niemożliwość zgodnej współpracy z prezesem, jak i kilkoma członkami z Zarządu Głównego. Andrzej Gędłek jest współautorem programu radiowego „Na Góralską Nutę” (wraz z Józefem Bafią), który istnieje od 1992 r. Obydwaj są również współorganizatorami Konkursu Koszyczka Wielkanocnego dla dzieci - organizowanego już od 1990 r. w Domu Podhalan. Andrzej Gędłek jest również pomysłodawcą i współorganizatorem Międzynarodowych Mistrzostw Polonijnych w Narciarstwie Alpejskim, które odbywają się od 1998 r. co roku w Kolorado. Andrzej Gędłek w czasie sejmów związkowych zasiadał w różnych komitetach przedsejmowych, m.in. cztery razy w Komitecie Poprawek Konstytucji Związku Podhalan oraz Komitecie Pamiętnika.
Koło Biały Dunajec, jak i jego członkowie, zasłużyło się bardzo dobrze w rozwoju Związku Podhalan. Wystarczy przypomnieć jeszcze kilka osób, które pełnią funkcję w Zarządzie Głównym, jak np. Jan Skupień – poeta, publicysta, pełni funkcję korespondenta Związku Podhalan od 1993 r. Stanisław Gawlak był kierownikiem Szkółki Pieśni i Tańca przy ZP i jej instruktorem oraz kilkakrotnym laureatem festiwalu „Na Góralską Nutę”. Józef Styrczula w latach 80. był członkiem kapeli góralskiej w tej szkółce. Obecnie funkcję instruktorów Szkółki pełnią Anna Kuna i Piotr £apka. Władysław Sieczka - po XXIV Sejmie - chorąży ZPPA (przez 3 lata). Zofia Bielska – członek komisji rewizyjnej ZP po XXV Sejmie.
Członkowie koła brali czynny udział przy budowie nowego Domu Podhalan. Koło złożyło na nową siedzibę donację w wysokości $4200, a poszczególni członkowie zakupili indywidualne „cegiełki”. Biorą czynny udział w uroczystościach kościelnych, charytatywnych i patriotycznych. Na przestrzeni istnienia koła nieśli pomoc dla kościoła w swojej rodzinnej wiosce, pomagali innym miejscowościom, takim jak: Poronin, Kościelisko, Bańska Górna, Gliczarów, Olcza, Bachledówka, Pardałówka, Czarna Góra, Ludźmierz, Licheń. Nieśli pomoc charytatywną dla szpitali w Nowym Targu i Zakopanem. Pomagali członkom Solidarności w latach 80., wspomagali ruch wolnościowy na Podhalu i w kraju. Koło Biały Dunajec jest współfundatorem sztandaru dla Oddziału ZP w rodzinnej wiosce.
26 kwietnia 1987 r. zarząd i członkowie Koła postanowili wydać książkę „O Tatry wy moje”, poświęconą Andrzejowi Skupniowi Florkowi, który jest patronem koła. Książka ta, to monografia jego twórczości, jak też działalności koła przez pierwsze 10 lat oraz zespołu folklorystycznego nazwanego jego imieniem w Białym Dunajcu. Członkini koła Anna Galica zdobyła w 1988 r. zaszczytny tytuł „Królowej ZPPA”. W 1986 r. koło wydaje tomik wierszy Stanisława Gąsienicy Byrcyna z Zakopanego pt. „Tatrzańska Ziemio”. W tym samym roku 16 marca nadano honorowe członkostwo koła Marii i Józefowi Krzeptowskim – Jasinek, badaczom rodów podhalańskich. W 1989 r. w 10. rocznicę koła, zarząd wraz z członkami postanawiają ufundować sztandar. Jest na nim wyszyty napis: Koło # 40 Biały Dunajec im. Andrzeja Skupnia – Florka przy ZPPA oraz godło Polski (orzeł w koronie), zaś z drugiej strony – Królowo Aniołów módl się za nami oraz wizerunek patronki parafii Matki Boskiej Anielskiej. Z okazji ufundowania sztandaru odbyły się ważne uroczystości: msza święta w kościele św. Ryszarda oraz uroczysty bankiet w Domu Podhalan. W latach 90. prezesami koła byli St. Dzierżęga – Gubała i St. Gil, funkcje tę pełniła także Maria Waliczek w latach 1993 – 1995, która była również wiceprezesem koła do 2003 r. Zarząd koła wraz z członkami, w uznaniu jej zasług oraz długiej działalności na rzecz Koła nr 40 przyznali Marii Waliczek honorowe członkostwo.
Od 1995 r. funkcję prezesa pełni Andrzej Gędłek, który jest zarazem dyrektorem do Zarządu Głównego ZPPA. W tej dekadzie lat 90. członkowie koła brali udział w wielu uroczystościach rocznicowych organizowanych przez związek oraz koła ZP. Organizowali wiele udanych zabaw, z których dochód był częściowo przeznaczany na działalność charytatywną koła. Zarząd koła przesyła pomoc dla szkoły w Białym Dunajcu – Dolnym oraz dla szpitala w Nowym Targu. Złożył donację i wziął udział w odsłonięciu pomnika gen. Kazimierza Pułaskiego przy Domu Podhalan a także na Centrum Jana Pawła II w Waszyngtonie (D.C.). Kilkakrotnie donację dano także na Szkółkę Pieśni i Tańca przy Zarządzie Głównym Z.P., na renowację Wałów Jasnogórskich, pomoc powodzianom w Polsce, dla ZP w Kanadzie, na nowy Dom Podhalan. Dofinansowano książkę pt. „Świętopełek” księdza Józefa Kowalów z Białego Dunajca. Koło przeznaczyło też donację na budowę pomnika Chrystusa Króla w Polsce oraz Ogrodu Różańcowego w Ludźmierzu. W lutym 2000 r. zorganizowano „Zabawę Serduszkową”, z której $1000 przeznaczono na budowę pomnika gen. Andrzeja Galicy w rodzinnej wsi. Uroczyste odsłonięcie pomnika odbyło się w dniach 6 – 7 sierpnia 2004 r. Od 2000 r. koło wspomaga organizowaną w Białym Dunajcu imprezę „Wybór Nojśwarniejsej Górolecki”.
W 2000 r. Koło Biały Dunajec obchodziło 20-lecie swego istnienia. W uroczystościach wzięli udział również zaproszeni goście: dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 w Białym Dunajcu mgr Józefa Wrzesień oraz wicekonsul RP w Chicago Tomasz Stachurski. Z inicjatywy prezesa koła w 2001 r. odbył się pierwszy piknik połączonych trzech Kół ZPPA tj. Biały Dunajec, Białka Tatrzańska i Bukowina Tatrzańska. Okazał się on dużym sukcesem organizacyjnym. W tym samym roku członkowie koła postanowili corocznie wspierać finansowo doroczny Przegląd Młodych Gawędziarzy i Recytatorów im. A. Skupnia – Florka, odbywający się w SP nr 2. Zakupiono też kompletne stroje piłkarskie dla drużyny z rodzinnej miejscowości. W początkach roku 2002 koło ponownie złożyło donację na modernizację Domu Podhalan w wysokości $2000.
Długoletni działacze koła i członkowie zarządu to: śp. Maria Pawlikowski – Lichaj, Józef Rzadkosz, Maria Gil, Grażyna Gędłek, Józef Gędłek, Elżbieta Bartkowiak, Stanisław Zaliński, Małgorzata Mąka, Józef Styrczula, Irena Cachro, Irena Stanek. Kapelanem koła od 1995 do 2004 był ojciec Tomasz Bałys z klasztoru karmelitów bosych w Munster.
Przez cały czas istnienia koła jego członkowie udowodnili, że ta mniejsza Ojczyzna jest im droga, że umieją się zorganizować i być jedną – białodunajecką rodziną. Wielu członków koła działało lub nadal bardzo aktywnie działa, ale istnieje potrzeba jeszcze mocniejszego zacieśniania naszych związków.
Obecny Zarząd Koła, tą drogą składa serdeczne podziękowania wszystkim osobom, które przyczyniły się do rozwoju tak Koła, jak i Związku Podhalan. Bóg zapłać.
Skład obecnego zarządu: prezes Andrzej Gędłek, wiceprezesi: Anna ¯egleń, Stanisław Dzierzęga, sekretarz protokołowy Wiktoria Sądelska, sekr. finansowy Michał Skupień, skarbnik Józef Styrczula, marszałek Władysław Sieczka, chorąży Wojciech Jędrol, komisja rewizyjna: Maria Pańszczyk, Stanisław Gawlak, Elżbieta Bartkowiak, Maria Janik, Anna Kula.