Koło nr 20 Literacko-Dramatyczne im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera

     Koło Literacko-Dramatyczne powstało w styczniu 1949 roku, przyjmując nazwę Koło Dramatyczne Górali Tatrzańskich. Jego celem było i jest utrzymanie, pielęgnowanie, szerzenie tradycji i kultury Podhala. Koło przyjęło godne imię Kazimierza Przerwy-Tetmajera, „Panicza z Ludźmierza” (jak go zwano), wielkiego poety, pisarza, który rozsławił Podhale i jego lud. Polscy emigranci, choć na obcych, ale przyjaznych ziemiach, organizowali polonijne grupy i tak też powstało koło literacko-dramatyczne. Głównym inicjatorem założenia koła był Józef Łopatowski, pierwszy sekretarz Związku Podhalan w Północnej Ameryce, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tworzył, pisał sztuki sceniczne o tematyce podhalańskiej, jak: „Wesele u Jędrzejowej z Hranic”, „Jak dobrzy chłopcy poszli za bucki”, „ Wesele Janosika”. Pierwszym prezesem koła był Franciszek Benedyk, wiceprezesami – J. Łuszczek, K. Stoch, Ludwina Kasjan. W radzie gospodarczej byli: S. Bachleda Baca, Jan Goziok. Do koła należeli też: Józef Łopatowski, Michał Rekucki (studiował na Sorbonie w Paryżu, ukończył Akademię Sztuk Pięknych, artysta-malarz), Franciszek Chowaniec (kapelmistrz orkiestry dętej, żołnierz armii generała Hallera), Andrzej Rafacz wraz z rodziną (ówczesny prezes Zarządu Głównego ZPPA), Józef Szafraniec, Andrzej Siuty, Jan Krzysiak, Maciej Ogrodny, Jakub Nowak. W. Leja, Bronisław Klus, Jan Łuszczek, Ferdynand Błazończyk, Józef Topór-Jądzorz (lutnik-muzyk), S. Bachleda-Baca (tenor), Maria Sandecka (sopran, śpiewaczka, absolwentka Konserwatorium Muzycznego w Chicago), Ludwina Łuszczek i Kazimiera Dąbrowska (pisały wiersze okolicznościowe), Stefania Kędzierski, Wiki Ciszek, Genowefa Topór, Antonina Duda, Alicja Leja. Koło przyjęło do swojego grona wielu żołnierzy, Podhalan, którzy przeszli z Brygadą Karpacką fronty II wojny światowej, a byli to: Kazimierz Koszyca, Ludwik Mrugała i Joachim Bryja.
makieta_img_114

Zdjęcie - Zarząd i członkowie Koła Literacko-Dramatycznego w 1974 roku: Jan Łuszczek – prezes, Jan Kulach – wiceprezes, Magdalena Bochniak – wiceprezes, Stanisław Nowak – sekretarz protokołowy, Józef Łoś – sekretarzfinansowy, Franciszek Chowaniec jr – kasjer, L. Łuszczek – dyrektor.

     Do koła należeli również: M. Korczyk, S. Roj, państwo Łuszczkowie, Lejowie i Toporowie. Koło miało wielu muzykantów, takich jak: Jakub Topór-Jądzorz z Olczy Zakopane, Karol Stoch z Zębu, który też komponował i był twórcą orkiestry symfonicznej. Dyrygentem był brat słynnego Mieczysława Karłowicza – J. Karłowicz. Pozostali członkowie koła to: Andrzej Wróbel, Stefania Kędzierski, Mieczysław Mrózek, S. Bińkowski, śpiewem i tańcem kierowała S. Kędzierski. Wszyscy wymienieni tańczyli po góralsku, a z oryginalnych kroków tanecznych znani byli Bolesław i Andrzej Lacek oraz Anna Jarząbek-Lacek. Do koła należeli również: rodzina Nowobilskich z Gronkowa, Karol Skorusa, Janina Hraca-Bednarz (nauczycielka tańca w szkole dziecięcej), rodzina Jakuba Nowaka, syn Stanisław i córka Anna. Korespondentami koła byli: Józef Szafraniec (autor pierwszego tomiku poezji przy ZPPA „Z ojczystych stron”), Andrzej Siuty (nauczyciel w szkółce dziecięcej), Janina Hraca-Bednarz, Maria Sandecka, Genowefa Topór, K. Dąbrowska, Kazimierz Koszyca (napisał książkę o swoich przeżyciach na wojennym szlaku „Opowieści o turystach i żołnierzach generała Sikorskiego”) oraz Ludwina Łuszczek. Koło miało zespół muzyczny w składzie: Jan i Józef Guziok, Jan Rol, Józef i Andrzej Kowalkowski, Jan Krzysiak, Karol Stoch, Jakub Topór Jądzorz, Władysław Szczechowicz.

     Z biegiem czasu koło przyjęło nazwę Literacko-Dramatyczne im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Organizowało posiady, koncerty, zabawy, przedstawienia i w ZPPA spełniało rolę obecnego komitetu imprez. Było też finansowo wspomagane przez ZPPA, a obowiązkiem koła było występowanie na potrzeby Zarządu Głównego i kół związku. Przy Kole Literacko-Dramatycznym powstała szkółka tańca dla dorosłych, dzieci i młodzieży. Jako pierwsze w historii Związku Podhalan w latach 60. nakręciło film dokumentalny o tematyce góralskiej, tańcu i śpiewie. Film ten został przekazany do archiwum w Ludźmierzu. Koło postanowiło sprowadzić film do USA i ma zamiar pokazać go w Domu Podhalan w najbliższym czasie.

     W latach 60. i 70. z powodu braku napływu nowych członków, koło podupadło. Prezesami koła od 1949 r. byli: Franciszek Benedyk, Jakub Nowak, Jan Góziok, S. Bachleda Baca, Karol Stoch, Jan Łuszczek, Franciszek Chowaniec, J. Kędzierski, Ludwig Mrugała, Mieczysław Mrożek, Jan Bryja, Bolesław Łacek, Jan Słodyczka, a obecnie Zofia Bukowska. W 1986 r. obchodzono 35-lecie istnienia koła. Uroczystość połączono z akademią poświęconą pamięci patrona koła. W roku tym prochy poety zostały przewiezione z Warszawy na Cmentarz Zasłużonych „Pęksów Brzyzek” w Zakopanem. Autorem scenariusza i reżyserem uroczystości obchodzonych w Chicago była Zofia Bukowska. W 1997 r. koło wystawiło widowisko sceniczne „Górale i szlachta”, które przygotował Jan Słodyczka oraz „Moralność pani Dulskiej” w adaptacji góralskiej Jana Guta Mostowego. Od 2000 r. prezesem koła jest Zofia Bukowska – poetka, pisarka, która pisze w gwarze góralskiej, długoletnia sekretarka koła, była dyrektor koła w Brighton Park, współorganizatorka festiwalu „Na Góralska Nutę”, członek komitetu edukacji, korespondent ZPPA, redagowała pamiętniki o tematyce podhalańskiej. Zdobyła wiele nagród i wyróżnień na festiwalach w Polsce. Zainicjowała „Spotkania rodzinne”, które koło zorganizowało 3 lutego 2001 r. oraz w listopadzie 2003. Zofia Bukowska oraz Władysław Pawlikowski są członkami Komitetu Budowy Pomnika Katyńskiego. Jako pierwsza przywiozła ziemię z Katynia do USA. Jedna z kobiet, które pracowały przy budowie nowego Domu Podhalan. Koło Dramatyczno-Literackie uczestniczy we wszystkich uroczystościach organizowanych przez ZPPA, kościelnych i z okazji 3 Maja. Obecni członkowie koła to: Zofia Bukowska – prezes i Anna Figus Dawidek – wiceprezes, korespondent koła, członek i założyciel zespołu im. Bartusia Obrochty, aktorka występująca w wielu przedstawieniach amatorskich w Polsce i USA. Odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi (1979 r.). Kolejni członkowie koła to: Władysław Baran (wiceprezes, muzykant), Jan Słodyczka (były prezes, artysta, aktor, tancerz, muzykant, recytator, rzeźbiarz, budowniczy stylu podhalańskiego, odznaczony w 2001 r. nagrodą im. Kolberga), Zofia Słodyczka (występowała w wielu sztukach scenicznych), Stanisław Kulawiak (ludwisarz, aktor, założyciel kapeli „Żeleźnica”, w 2001 r. odznaczony nagrodą im. Kolberga), Zofia Bielska (długoletnia bardzo aktywna i oddana działaczka koła oraz innych organizacji przy ZPPA), Jan Żółtek (poeta, recytator, korespondent ZPPA, działacz Rodziny Radia Maryja), Anna Żółtek, Władysław Pawlikowski (lutnik, muzykant, nauczyciel w szkółce dziecięcej oraz były korespondent ZPPA), Zofia Łuszczek, Andrzej Łacek, Anna Jarząbek, S. Jarząbek, Bronisława Chyc-Tylka „Gaździna”, Józef Tylka (muzykant), Janina Hraca-Bednarz (długoletni członek koła), Jan Stopka, Jan Bryja, Joachim Bryja (zasłużony działacz koła, bibliotekarz ZPPA), Kuster Kowalkowski, Weronika Kowalkowski, Janina Kowal (instruktor i kierownik szkółki pieśni i tańca przy ZPPA, wyróżniona za pracę artystyczną przez burmistrza Chicago w 2003 r.), Stanisław Landowski (muzykant), Maria Landowska, Józef Ratułowski (muzykant), Małgorzata Kowalska. W ostatnim czasie do koła wstąpiły: Maria Krzeptowska-Giewont (poetka, współprowadząca program radiowy „Radio Związku Podhalan”), Anna Zalinska (oddana długoletnia działaczka ZPPA w USA, przewodnicząca komitetu imprez, dyrektor koła z New Jersey, długoletni członek i wiceprezes komitetu edukacji).
    
     Koło posiada własną kapelę im. Karola Stocha w składzie: Władysław Baran, Stanisław Landowski, Józef Tylka i Józef Ratułowski. Honorowym członkiem koła jest prof. Anna Brzozowska-Krajka, przewodnicząca Międzynarodowej Komisji Nauk i Badań, wiceprzewodnicząca polskiej sekcji The International Organization of Folk Art.

makieta_img_115


Dnia 25 marca 2007r odbyło się zebranie sprawozdawczo - wyborcze Koła Nr 20 Literacko - Dramatycznego.
Prezesem został wybrany Władysław Pawlikowski.
Byłą długoletnią prezeskę Koła Nr 20  Literacko - Dramatycznego Zofię Bukowską członkowie w dowód uznania i w podziękowaniu za duże zasługi obdarzyli tytułem Honorowej Prezeski Koła Nr 20 Literacko - Dramatycznego.
Wybory do nowego zarządu przeprowadził oraz przysięgę odebrał prezes ZPPA Stanisław Zagata.
   


Od 25 marca 2007r. do czerwca 2008r. funkcję prezesa Koła nr 20 ZPPA Literacko-Dramatycznego im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera sprawował Władysław Pawlikowski. Natomiast od czerwca 2008r. opiekę nad Kołem przejął wiceprezes Władysław Baran (jego fotografia znajduje się w Pamiętniku 27-go Sejmu ZPPA). Koło liczące 36 członków wydelegowało na 27-ty Sejm ZPPA 4 delegatów: Grażynę Baran, Zofię Boblak, Bogdana Ogórka oraz Marka Ogórka.  Zastępcami delegatów były: Zofia Bukowska-Kasjanowa i Janina Chraca-Bednarz. Podczas 27-go Sejmu, członek Koła Literacko-Dramatycznego,  Marek Ogórek, został wybrany  wiceprezesem do Spraw Kultury ZPPA.

W listopadzie 2008r. odbyły się wybory sprawozdawczo-wyborcze Koła. Prezesem  został wybrany Jan Cikowski-Łagos, zaś wiceprezesami: Władysław Baran i Zofia Boblak-Helios, sekretarzem Grażyna Baran, skarbnikiem Halina Staszel.

W  2009 r. Koło na czele z  prezesem  Janem Cikowskim-Łagos zorganizowało kilka wieczorów literackich w chicagowskiej Bibliotece Publicznej przy 5050 S.Archer Ave. Głównym ich celem było promowanie polskiej i podhalańskiej kultury na Ziemi Waszyngtona. W  maju  tegoż roku odbył się wieczór literacki poświęcony pamięci wielkiego Polaka Jana Pawła II. Podczas tego szczególnego spotkania czytane były przez Marię Fiuta poezje Karola Wojtyły oraz wiersze napisane przez członków Koła Literacko-Dramatycznego: Grażynę Baran, Józefa Maciasza-Brodę, Marię Gromską, Marię Madetko, Zbigniewa Roth’a i śp. Michała Cieślę. Gościnnie wystąpił Adam Lizakowski (polonijny poeta, autor 15 publikacji książkowych). Chicagowska Biblioteka i Koło Literacko-Dramatyczne zorganizowały także dwa wieczory autorskie z Adamem Lizakowskim, wiersze czytane były w trzech  językach: polskim, angielskim i rosyjskim. W wieczorze uczestniczyli też przedstawiciele prasy: polskiego „Tygodnika Podhalańskiego” - korespondent Miłosz Sowa i amerykańskiego pisma  „Rhino”  (drukującego utwory poetów z różnych  grup etnicznych w Ameryce „Rhino Poetry Magazine”) - redaktor Ralph Hamilton. Wiersze czytali: Grażyna Baran (w języku polskim i angielskim), Maria Fiuta, Maria Gromska (w języku polskim),  Leonard Gogel rodem z Wilna (w języku rosyjskim) i Josephe Bly (w języku angielskim).

Jesienią  chicagowska Biblioteka Publiczna ponownie promowała Koło Literacko-Dramatyczne, tym razem dzięki  nowej publikacji książkowej Zbigniewa Roth’a i Marii Gromskiej pt. „Czas nas uleczy”(Maria i Zbigniew  wydali wspólnie 5 tomików). Informacje o tej promocji zamieściły: „Tygodnik Podhalański” i periodyk „Podhalanin”.

W 2009 r. Koło obchodziło jubileusz 60-lecia swego istnienia. Uroczystości  rocznicowe miały miejsce 11 kwietnia 2010r. W dniu tym w kościele św. Brunona w Chicago odbyła się ceremonia poświęcenia sztandaru Koła nr 20 ZPPA Literacko-Dramatycznego im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera (wykonanego przez członkinię Koła Literacko-Dramatycznego, artystkę Bożenę  Kowalczyk, drzewiec do sztandaru, odznaki, gwoździe z wygrawerowanymi imionami wykonał laureat nagrody im. Oskara Kolberga, Stanisław Kulawiak).Chrzestnymi do sztandaru byli;dr.Bronisław Orawiec-Wiśni (kardiolog, członek koła Lit-Dram),Zofia Bukowska- Kasjanowa (honorowy prezes koła Lit-Dram),Władysław Baran (były prezes koła Lit-Dram),Jan Słodyczka (były prezes koła Lit-Dram, laureat nagrody im.Oskara Kolberga),Zofia Boblak- Helios (były V-prezes koła Lit-Dram),mgr.Andrzej Warnik (były sekretarz do zarządu głównego Z.P.P.A członek koła Lit-Dram),Maria Gromska (pisarka,poetka,członek koła Lit-Dram),Lech Kubera (pilot, członek koła Lit-Dram),Elżbieta Kubera (członek koła Lit-Dram),Krystyna Kret (członek koła Lit-Dram),Janina Chraca- Bednarz(instruktor tańca,korespondent,Z.P.P.A w latach 1964-67-, członek koła Lit-Dram),Andrzej Tokarz (były prezes do spraw kultury Z.P.P.A,członek koła Lit-Dram)Stanisław Kulawiak(członek koła Lit-Dram),Bożena Kowalczyk(członek koła Lit-Dram),Władysława Ustupska (członek koła Lit-Dram),Czesław Ogórek(członek koła Lit-Drem) .Na  uroczystość tę przybyło wiele pocztów sztandarowych bratnich organizacji polonijnych i wielu dostojnych gości, m.in. prof. dr hab. Anna Brzozowska-Krajka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (Polska, Honorowy Członek Koła Literacko-Dramatycznego), inż. Stanisław Szaflarski (były Prezes ZPPA w Kanadzie). Przybyło  również wielu dostojnych gości z metropolii chicagowskiej, m.in. sędzia Aurelia Puciński (córka śp. Romana Pucińskiego- congresmana na stan Il.), artysta plastyk Leonard Szczur (sympatyk Koła, ofiarował na ręce prezesa Jana Cikowskiego  cenny  obraz-metaloplastykę, wykonaną w miedzi z podobizną patrona Koła Kazimierza Przerwy – Tetmajera, obraz ten został również poświęcony  podczas tejże uroczystej mszy  św.).

W związku z jubileuszem Koła dyplomy uznania dla Jana Cikowskiego, Zofii Bukowskiej  i Andrzeja Warnika przesłali: prezes Oddziału Czarny Dunajec Związku Podhalan w Polsce Anna Bulas i wójt Gminy Czarny Dunajec Józef Babicz, dziękując za krzewienie i promowanie podhalańskiej kultury w U.S.A.

W 2010 r. odbyło się kilka wieczorów literackich, m.in. Elżbiety Allen-Oliwkiewicz (promocja  dwóch tomików: „Lotem ptaka” i „Gdy poezji będą głodne nasze chaty”).

Pod kierownictwem prezesa Jana Cikowskiego-Łagos wena twórcza  sprzyja członkom Koła. Piszą oni wiele wierszy,  zapraszani są przez inne kluby, aby je czytać i cieszyć słuchaczy.

Od 2008 r. do 2010 r. członkowie Koła Literacko-Dramatycznego wydali wiele publikacji książkowych:

Dr. Bronisław Orawiec –Wyśni, „Góralskie posiady doktora Orawca”, t. III (do chwili obecnej wydał 5 książek)

Zbigniew Roth,  „Wiersze sercem pisane”(ma na swoim koncie 5 tomików)

Maria Gromska,  „Moje kwiatuszki”

Elżbieta Allen-Oliwkiewicz, „Gdy poezji będą głodne nasze chaty”, „Lotem ptaka”

Jan Skupień, autor wielu artykułów w prasie polonijnej (w latach 90tych ukazały się jego tomiki wierszy: „Wiersze sercem pisane”, „Przygrywka do piwka”)

Izabela Trzaska, „Rymy moje rymy”

Józef Maciasz-Broda, utwory zamieszczone w „Antologii polonijnych poetów chicagowskich”,pt „Powroty”, „W hołdzie Janowi Pawłowi II”, wiele wierszy okolicznościowych drukowanych w prasie polonijnej

Anna Waluś Sikoń, „Góralskie żywobycie z haw stela”, wiele wierszy drukowanych

w periodyku „Podhalanin”

Zofia Bukowska-Kasjanowa,  autorka tomików indywidualnych „Snopek życia” (1989), „Świat moich słów” (2007); na przestrzeni 30 lat zredagowała 30 pamiętników dla Kół  zrzeszonych w ZPPA.

Członkowie Koła Literacko-Dramatycznego współpracowali też z organizacją Związek Klubów Polskich, przy której powstał komitet budowy Pomnika Katyńskiego. Ziemię z Katynia pod budowę tego pomnika przywiozła Zofia Bukowska-Kasjanowa. Budowa pomnika trwała wiele lat. Rodziny Kuberów, Baranów, Ogórków, Ustupskich, Andrzej Warnik, Zofia Bukowska i wielu innych wspierało finansowo tę inicjatywę. W różnych imprezach związanych ze zbieraniem funduszy  czynnie uczestniczyła Rodzina  Władysława Pawlikowskiego (występy artystyczne szkółki). 17-tego maja 2009 r. prezes Jan Cikowski i członkowie Koła brali udział w wielkiej uroczystości poświęcenia „Pomnika Katyńskiego” przez Jego Eminencję kardynała Józefa Glempa (przybyłego z Polski), księży biskupów z chicagowskiej archidiecezji - Tadeusza Jakubowskiego i Tomasza Paprockiego oraz duszpasterzy polonijnych na czele z proboszczami: ks. Tadeuszem Dzieszką z parafii św. Konstancji i Michałem Osuchem z Bazyliki św. Jacka. Delegacja organizacji „Wspólnota Polska” z Grzegorzem Popielarzem na czele uhonorowała członków budowy pomnika medalami, w tym Zofię Bukowską –Kasjanową (Honorowego Prezesa Koła  Literacko-Dramatycznego).

Od 2009r. do chwili obecnej zarząd Koła nr 20 ZPPA Literacko-Dramatycznego im. Kazimierza Przerwy Tetmajera działa w następującym składzie:

Prezes Jan Cikowski-Łagos, wiceprezes Maria Madetko, wiceprezes Józef Maciasz-Broda

 

Zaktualizowane: Chicago, marzec 2011